Д.Ганбат: Жижиг мажоритар руу буцаад явах магадлалтай
Улс төрийн боловсролын академийн захирал, доктор Д.ГАНБАТТАЙ УИХ-ын сонгуулийн тухай хуулийн өөрчлөлтийн талаар ярилцлаа.
-УИХ сонгуулийн тогтолцоог өөрчлөхөөр хэлэлцэж эхэллээ. Гэтэл үнэхээр тогтолцооны өөрчлөлт хийх бодит шаардлага байгаа болов уу. Судлаач хүний хувьд та яаж харж байна вэ?
-Сонгуулийн тогтолцоогоо өөрчлөх нь ерөөс гаж буруу үзэгдэл биш гэдэг нь олон улсын практикаас харагддаг. Гагцхүү өөрчлөх болсон шалтгаан нь улс бүрт өөр байдаг байх. Монгол Улсын хувьд үнэхээр сонгуулийн тогтолцоогоо өөрчилж солих шаардлага бий болсон уу гэдгийг хэлэхийн тулд олон талаас нь харах ёстой. Жишээлбэл, 1990 оны анхны чөлөөт сонгуулиас хойшхи 20 жилийн дотор сонгогчдын ирц сонгуулиас сонгуульд жигд буурч ирлээ. Улс даяар явуулдаг бүх нийтийн гурван шатны сонгуулийн ирц бүгд ялгаагүй буурсан. УИХ-ын сонгуулийн хувьд анхны сонгуультай харьцуулбал сонгогчдын ирц 2008 онд бараг 20 хувь буурсан байх жишээтэй. Орон нутгийн сонгуулийнх бол бүр хүрэхээ байсан. Нийслэлийн ИТХ-ын сонгуулийн ирц 2008 онд 50 хувьд ч хүрээгүй болохоор дахисан шүү дээ. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ирц мөн адил анхныхтай харьцуулбал тавны нэгээр буурсан. Манай энэ ирцийн хувь бусад улстай харьцуулахад өндөр байгаа ч 90 гаруй хувиас ингэж тогтвортойгоор доошилж буй нь яах аргагүй анхаарах ёстой дохио мөн.
-Сонгогчдын ирц сонгуулийн тогтолцооноос болоод буураад байна гэж үү?
-Шууд тийм дүгнэлт хийдэггүй ч ирцийн бууралт нь сонгогчийн үйл байдал, сонгуулийн орчныг илэрхийлэх хувьсагч болдог утгаараа анхаарвал зохих асуудлыг үүсгэнэ. Манай Улс төрийн боловсролын академиас хийдэг судалгаагаар сонгуулийг зохион байгуулж буй байдал шүүмжлэлд нэлээд өртөх болсон нь харагдана. Тухайлбал, 2002 оны судалгааны дүнд СЕХ-ны ажилд хүн амын гуравны хоёр нь итгэдэг, маш их итгэдэг гэсэн хандлагатай байсан. Итгэдэггүй гэдэг нь гуравны нэг байсан бол сүүлийн жилүүдэд гуравны хоёр нь харин СЕХ-нд итгэхээ больчихсон байна. Найман жилийн дотор төрийн сонгуулийг зохион байгуулах байгууллагад итгэх итгэл иргэдийн дунд ийнхүү буурч буй нь мөн л анхаарах асуудал болсныг бүгд мэднэ. Энэ нь сонгууль, сонгогчийн үйл байдалд нөлөөлдөг бас л нэг дохио.